Bugün Resmi Gazete’de yayımlanan karar ile Türkiye, 1990 yılında imzaladığı Avrupa’da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması’ndan (AKKA) çekildiğini duyurdu. Belirli askeri kararları ve üretim planlamalarını içeren bu antlaşmadan çekilen Türkiye için yeni bir dönem başlıyor. AKKA antlaşması nedir?
AKKA (Avrupa’da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Antlaşması), 19 Kasım 1990 tarihinde Türkiye dahil olmak üzere NATO üyesi ülkeler ve Varşova Paktı arasında imzalandı. 1992 yılında yürürlüğe giren bu antlaşmayla birlikte imzacı ülkelerin topraklarında bulundurabilecekleri askeri ekipmanların miktarına sınırlamalar uygulanıyor. Bu antlaşma, hem ülke genelindeki hem de belirli bölgelerdeki askeri birim ve teçhizat sayısının sınırlandırılmasını içeriyor. Ülkeler, birbirinin silah ve teçhizat sayılarını denetleyebiliyor.
AKKA antlaşmasıyla birlikte Avrupa’da savaşın yıkıcı etkisinin azaltılması amaçlanıyor. Büyük ölçekli saldırılar ve bir bölgeden yapılacak sürpriz saldırılar engelleniyor. Savaşın etkisinden dolayı Avrupa’da yaşanabilecek kalıcı sorunların azaltılması, savaşın şiddetinin azaltılması ve orantısız gücün engellenmesi hedefleniyor.
Türkiye, AKKA’dan tamamen mi çekildi?
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli, Türkiye’nin tamamen çekilmediğini, taraf ülkelerin antlaşmayı askıya alması nedeniyle askıya alma kararı alındığını açıkladı.
Askıya alma kararının geri alınabilir bir karar olduğunu belirten Keçeli, şunları kaydetti:
“Bu konuda, NATO Konseyi tarafından 7 Kasım’da açıklama yapılmıştı. Biz ayrıca bir açıklama daha yaparak kararımızı gerekçeleriyle duyurmuştuk. AKKA’ya taraf NATO müttefiklerinin antlaşmayı uygulamayı askıya alma kararlarının yürürlüğe gireceği tarihi, her müttefik kendi ulusal mevzuatları çerçevesinde belirliyor. Halihazırda AKKA’ya taraf müttefiklerin büyük çoğunluğunca askıya alma kararı yürürlüğe girdi. AKKA’yı uygulamayı askıya alma kararımızın 8 Nisan 2024 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmesine yönelik iç hukuki süreç tamamlandı ve bu konudaki Cumhurbaşkanlığı Kararı 5 Nisan 2024 tarihli Resmi Gazetede yayımlandı.”
AKKA antlaşması hangi silahları ve araçları kapsıyor?
AKKA antlaşması, 5 farklı konvansiyonel aracı kapsıyor. Üye ülkelerin tank, topçu, zırhlı muharebe araçları, savaş uçakları ve helikopterlerin sayısına sınırlar getiriyor. Taraflara birbirinin ağır silahlarını havadan ve karadan denetleme imkânı veriliyor.
- Tanklar
- Topçu
- Zırhlı muharebe araçları
- Savaş Uçakları
- Helikopterler
AKKA antlaşması ile getirilen sınırlar?
AKKA üyesi ülkeler için ülke genelinde bulunabilecek silah sayısına şu şekilde sınırlama getirildi:
- 20.000 tank
- 20.000 topçu
- 30.000 zırhlı kara aracı
- 6.800 savaş uçağı
- 2.000 saldırı helikopteri
Bu sınırlamanın yanı sıra, bir bölgedeki kuvvet yoğunlaşmasını önlemek için bölgesel sınırlamalar da getirildi. Bir bölgede, o bölge için belirtilenden daha fazla konuşlandırılmaya izin verilmiyor.
AKKA antlaşması uygulanıyor mu?
Üye devletler bu antlaşmaya uzun bir süre uyum göstermişti. Son yıllarda ise Rusya tarafından antlaşmaya uyulmadığı için fiili açıdan geçerliliğini yitirdi. Rusya, AKKA sınırlamalarını önemsemeyerek Gürcistan, Moldova ve Ukrayna’yı işgale kalkıştı. Rusya, 2007 yılında bu AKKA’yı uygulamayı askıya aldı ve Kasım 2023’te AKKA’dan tamamen çekildi.
Rusya’nın antlaşmadan çekilmesiyle birlikte Kasım ayında NATO üyesi ülkeler AKKA antlaşması yükümlülüklerini askıya aldığını açıkladı. 30 Mart’ta Polonya, 4 Nisan’da ise Türkiye AKKA’yı uygulamayı durdurduğunu duyurdu.
Türkiye sınırlarının bir bölümü AKKA’nın kapsamı dışında
AKKA antlaşması, Avrupa’daki savaşların yıkıcı etkisini azaltmayı hedeflediği için bir Avrupa haritası çizilerek bu sınırlar AKKA kapsamında tutuldu. Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi ANKA antlaşması çerçevesinin dışında tutuldu. Türkiye, bu bölgede AKKA sınırlarına takılmadan silah ve askeri araç kaydırması yapabiliyor. Ayrıca AKKA üyesi ülkeler, Türkiye’nin bu bölgedeki silah ve araçlarını denetleyemiyor. AKKA antlaşması hangi ülkeleri kapsıyor?
19 Kasım 1990’da imzalanan antlaşmaya üye ülkeler şunlar
- (O tarihte) NATO üyesi olan on altı ülke: ABD, Almanya, Belçika, Birleşik Krallık, Danimarka, Fransa, Hollanda, İspanya, İtalya, İzlanda, Kanada, Lüksemburg, Norveç, Portekiz Türkiye ve Yunanistan
- (O tarihte) Varşova Paktı üyesi olan altı devlet: Bulgaristan, Çekoslovakya, Macaristan, Polonya, Romanya ve Sovyetler Birliği