Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının tedarik zincirini bozmasıyla ortaya çıkan ve Rusya-Ukrayna savaşının emtia fiyatlarını artırmasıyla ivmelenen enflasyon, ABD’de tasa kaynağı olmayı sürdürüyor.
Savaşın yanı sıra Çin’de “sıfır Kovid-19” siyaseti kapsamında alınan tedbirler de tedarik zinciri külfetlerinin devam etmesine neden olurken, fiyat artışlarını üst taraflı baskılamaya devam ediyor.
Enerjiden besine süratle artan fiyatlar, ABD’de enflasyonu 41 yılın yeni tepesine taşıyarak Amerikalıların ömür maliyetini her geçen gün artırıyor.
ENFLASYON BEKLENTİLERİN BİLAKİS HIZLANDI
ABD Çalışma Bakanlığı’nın son datalarına nazaran, ülkede enflasyon piyasa beklentilerinin tersine mayısta ivme kazandı.
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE), mayısta aylık yüzde 1 ve yıllık yüzde 8,6’lık artış gösterdi. Beklentiler TÜFE’nin bu devirde aylık bazda yüzde 1 ve yıllık bazda nisan ayında olduğu üzere yüzde 8,3 artması istikametindeydi.
Mart ayında yüzde 8,5 ile Aralık 1981’den bu yana kaydedilen en yüksek düzeye çıkan enflasyon, nisan ayında yüzde 8,3 ile gösterdiği yavaşlamanın akabinde yine 41 yılın tepesine çıktı.
Enerji ve besin fiyatlarındaki artışlar enflasyonu körüklemeye devam ediyor
ABD’de güç ve besin fiyatlarındaki süratli yükseliş, bu devirde enflasyonun itici gücü olmayı sürdürdü. Mayıs ayında tüketici fiyatlarındaki yükselişe en çok katkıda bulunan kalemler akaryakıt, besin ve barınma oldu.
Barınma fiyatları mayısta aylık yüzde 0,6 ve yıllık yüzde 5,5 yükselirken, besin fiyatları aylık yüzde 1,2 ve yıllık yüzde 10,1’lik artış kaydetti.
Enerji fiyatları ise nisan ayında yaşanan gerilemenin akabinde mayısta aylık yüzde 3,9 ve yıllık yüzde 34,6 arttı. Son periyotta ülkede rekor üstüne rekor kıran akaryakıt fiyatları ise mayısta aylık yüzde 4,1 ve yıllık yüzde 48,7 arttı.
Dünyanın en çok akaryakıt tüketilen ülkelerinden biri olan ABD’de, artan petrol fiyatlarının tesiriyle akaryakıtın ortalama fiyatı galon (yaklaşık 3,8 litre) başına birinci defa 5 dolara yaklaştı.
ENFLASYONUN TEPE YAPTIĞINA DAİR UMUTLAR KIRILDI
Son bilgiler, enflasyonun mart ayında tepe yaptığına dair umutları kırarken, Fed’in agresif para siyasetine daha uzun müddet devam edeceğine yönelik beklentileri artırdı.
Fed’in gelecek hafta gerçekleştirilecek Federal Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantısı öncesi gelen enflasyon bilgileri, bankanın 50 baz puanlık faiz artırımına gideceğine yönelik beklentileri güçlendirdi.
Piyasalarda haziranın yanı sıra temmuz ve eylül aylarında da 50 baz puanlık faiz artırımları fiyatlanırken, 75 baz puanlık faiz artışına ait beklentiler de yine gündeme geldi.
Fiyat baskılarının artmaya devam edeceğine dair artan riskler olduğuna işaret eden analistler, son enflasyon okumasının resesyon riskini de artırdığını belirtti.
American Enterprise Institute (AEI) Kıdemli Uzmanı Desmond Lachman, AA muhabirine, enflasyonun 41 yılın yeni tepesinde olduğunu gösteren ve çok büyük hayal kırıklığı yaratan enflasyon sayılarının, enflasyon üzerindeki denetimin tekrar kazanılması hedefiyle Fed’in ayağını para siyaseti freninden çekmesi için küçük bir alan bıraktığını söyledi.
Yılın başından bu yana düşüş gösteren pay senedi ve tahvil piyasası fiyatlarının hanehalkı servetinde yaklaşık 12 trilyon dolarlık kayba neden olduğunu belirten Lachman, bunun tıpkı vakitte gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYH) yüzde 50’sinin buharlaşması manasına geldiğini kaydetti.
Lachman, “Servette daha fazla kayıp, gelecek yılın başlarında sert bir ekonomik inişe girme riskimizi artıracaktır.” dedi.
“Petrol fiyatlarındaki artış, enflasyonun yakın vakitte doruğa ulaşacağı fikrini kuşkuya düşürmeli”
Petrol fiyatlarındaki yükselişe işaret eden Lachman, “Uluslararası petrol fiyatlarını son vakitlerde varil başına 120 doların üzerine çıkaran artış, enflasyonun yakın vakitte tepeye ulaşacağı fikrini kuşkuya düşürmelidir.” diye konuştu.
Lachman, petrol fiyatlarındaki artışın, ABD’de akaryakıtın ortalama fiyatını ruhsal eşik olan galon başına 5 doların üzerine çıkarmasını an problemi olduğunu belirterek, Goldman Sachs üzere yatırım bankalarının, Rusya-Ukrayna savaşının bir sonucu olarak, memleketler arası petrol fiyatlarının yakında 140 dolara yükselmesini beklediğini aktardı.
Fed Lideri Jerome Powell’ın enflasyonun düştüğüne dair açık işaretler görülmedikçe şahin para siyaseti duruşundan geri adım atmayacaklarına ait açıklamalarını anımsatan Lachman, “Yüksek enflasyon okuması dikkate alındığında Fed, gelecek haftaki FOMC toplantısında, büyük olasılıkla faiz oranlarını 50 baz puanlık adımlarla artırmaya devam edeceğini ve sonbaharda bilanço büyüklüğünü 95 milyar dolar küçültmeye başlayacağını teyit edecek.” dedi.
75 BAZ PUANLIK FAİZ ARTIŞI SÖYLENTİLERİNİ YİNE ALEVLENDİREBİLİR
Moody’s Analytics Kıdemli Ekonomisti Ryan Sweet de mayıs ayı enflasyon bilgilerinin Fed’in beklentileriyle pek uyumlu olmayacağını fakat bunun siyaset yapıcıların panik yapması ve gelecek hafta faiz oranlarını 50 baz puandan fazla artırması gerektiği manasına gelmediğini söyledi.
Sweet, “Fed, gelecek birkaç toplantıda agresif bir biçimde faiz oranlarını artırmaya devam edecek, fakat mayıs ayı tüketici fiyat endeksi bu aydan sonra 75 baz puanlık faiz artışı söylentilerini yine alevlendirebilir.” dedi.
Ryan Sweet, mayıs ayı enflasyonun “sıcak” gelmesinin akabinde Fed yetkililerinin açıklamalarının kıymet taşıdığını vurguladı.
Benzin fiyatlarındaki yükselişe dikkati çeken Sweet, “Pompadaki rahatlamanın yakında gerçekleşmesi pek mümkün değil.” değerlendirmesinde bulundu.
Sweet, bu periyodun 1970 ve 1980’lerin yüksek enflasyon periyotlarıyla karşılaştırılmasının yanlışsız olmadığını belirterek, bu periyotta enflasyonun yüksek olmasının nedenlerinden birinin tedarik zinciri sıkıntıları olduğunu, yalnızca yüksek güç fiyatlarının bir benzerlik oluşturduğunu tabir etti.
Risklerin üst istikametli olduğuna dikkati çeken Sweet, fakat varsayımın arz yansısının global güç fiyatları üzerinde aşağı taraflı baskı oluşturacak kadar güçlü olduğu istikametinde olduğunu aktardı.
Sweet, “Mayıs TÜFE, Fed’in gelecek iki toplantının her birinde 50 baz puanlık faiz artırımına gideceğine yönelik iddiamızı değiştirmiyor, lakin eylül ayında 50 baz puanlık bir artışa dair öznel olasılığımızı artırıyor.” dedi.
ENFLASYONUN UMDUĞUMUZ KADAR SÜŞMEME RİSKİ GERÇEKLEŞTİ
ING Memleketler arası Başekonomisti James Knightley ise enflasyon “sürprizinin” daha fazlasını yapması için Fed üzerinde baskı oluşturduğunu belirtti.
Knightley, “Korktuğumuz üzere enflasyonun umduğumuz kadar düşmeme riski gerçekleşti.” değerlendirmesinde bulundu.
Talebin ABD iktisadının arz kapasitesini geçmeye devam ettiğine dikkati çeken Knightley, arz faktörlerinin kısa vadede güzelleşmeye dair çok az işaret göstermesiyle birlikte devam eden faiz artışlarıyla denklemin talep tarafını azaltma yükünün Fed’de olduğunu tabir etti.
Knightley, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik ataklarında geri adım atma belirtisi göstermediğini, Çin’deki karantina tedbirlerinin hafiflediğini lakin ülkenin sıfır Kovid-19 stratejisinin devam ettiğini ve fiyatlardaki keskin artışa karşın ABD’de iş gücüne iştirakin tarihi standartlara nazaran düşük kalmaya devam ettiğini belirterek, talebi arz ile istikrara getirme vazifesinin Fed’e düştüğünü aktardı.
James Knightley, haziran ve temmuz aylarında 50 baz puanlık artışlarla birlikte daha fazla faiz artırımının “denklemin talep tarafını azaltmak” için geleceğini kaydetti.